ABD, Çin’in Asya-Pasifik’te artan nüfuzuna karşı istikrarı sağlamak amacıyla bölge ülkeleriyle ittifak ve ortaklıklar geliştirme çabalarını sürdürüyor.
ABD Lideri Joe Biden, yarın Hindistan’da yapılacak G20 Zirvesi’nin ardından Vietnam’a resmi bir ziyarette bulunacak. Ziyarette iki ülke arasındaki ilişkilerin “kapsamlı stratejik ortaklık” düzeyine çıkarılması bekleniyor.
Washington, Çin ile artan jeostratejik rekabet ve değişen küresel dengeler karşısında bölge ülkeleriyle ekonomi, teknoloji ve savunma alanlarında bağlarını güçlendirme çabaları kapsamında Vietnam’la da yakınlaşma arayışında.
20. yüzyılın ikinci yarısında yaklaşık 20 yıl süren Vietnam Savaşı’nın düşman tarafları olan iki ülkenin, yeni yüzyılın hızla değişen jeopolitiğinde yeni bir aşamaya girdiği gözleniyor.
Biden, Hanoi ziyareti sırasında ülkeyi yöneten Vietnam Komünist Partisi (VKP) Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong ve diğer liderlerle görüşmelerde bulunacak.
ABD Başkanı ayrıca, ABD Donanması’nda savaş pilotu olarak görev yaptığı 1967 yılında Hanoi’nin bombalanması sırasında uçağının düştüğü gölü ziyaret ederek, merhum arkadaşı Vietnam gazisi ve eski Cumhuriyetçi Parti Senatörü John McCain’i de anacak.
Eski düşmanlar dost oluyor
ABD ile Vietnam, Soğuk Savaş yıllarında, 1955-1975 yılları arasında 20 yıl süren kanlı bir savaş yaşadı.
İki ülkenin hafızalarında hala iz bırakan savaşta 1 milyondan fazla Vietnam askeri ve 180 bine yakın sivil hayatını kaybederken, ABD ise 58 bin askerini kaybetti.
Savaş boyunca topraklarının büyük bir kısmı ABD tarafından sürekli bombalanan Vietnam, harabeye çevrilmiş, sivil altyapı ve doğal çevre büyük zarar görmüş, savaşta kullanılan kimyasal bombaların etkileri uzun yıllar silinememişti.
Sovyetler Birliği ve Komünist Çin’in desteklediği Viet Cong güçlerinin zaferiyle sonuçlanan savaş, o dönemde Amerikan müdahaleciliğine karşı direnişin simgesi haline gelmişti.
1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından eski düşmanlar arasında başlayan yakınlaşma, 1995 yılında ilişkilerin normalleşmesiyle sonuçlanmış, 2000’li yılların başından itibaren iki ülke arasında ekonomik bağlantılar gelişmeye başlamıştır.
Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton’ın 2000 yılında Hanoi’ye yaptığı ziyaretin ardından, misyona gelen tüm Amerikalı liderler ülkeyi ziyaret etmişti. Biden bu geleneği sürdürecek.
“Hint-Pasifik’teki ortaklıklar ağımızda öncü bir rol oynayacak.”
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Biden’ın ziyareti öncesinde yaptığı açıklamada, “ABD ve Vietnam, Vietnam Savaşı’nın acı dolu mirasıyla yüzleşmek ve uzlaşmayı teşvik etmek için onlarca yıldır el ele veriyor.” söz konusu.
Sullivan, Biden yönetiminin Hint-Pasifik bölgesindeki diplomatik bağlarını geliştirmesi açısından ziyaretin önemli olduğunu belirterek, “Geleceğe baktığımızda, Vietnam’ın, bölgede büyüyen iştirak ağımızda öncü bir rol oynayacağını görüyoruz. Hint-Pasifik.” ifadesini kullandı.
İki ülkenin “Güney Çin Denizi’nden gelişen kritik teknolojilere kadar pek çok benzer zorlukla karşı karşıya olduğunu” vurgulayan Sullivan, “ABD ve Vietnam, yükselen ve güçlenen bir ortaklıkla 21. yüzyılın vizyonunu birlikte çizecek.” dedi.
ABD, son dönemde Çin’in bölgede artan nüfuzunu ve askeri varlığını dengelemek amacıyla mevcut ittifaklarını yeni temaslarla güçlendirme ve yeni ittifak yan kuruluşları kurma yönünde adımlar atıyor.
nükleer denizaltı teknolojisinin ABD, İngiltere ve Avustralya arasında paylaşılmasını öngören AUKUS anlaşması; ABD, Hindistan, Japonya ve Avustralya arasındaki Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (QUAD) ve geçtiğimiz ay Camp David’de düzenlenen zirveyle pekişen ABD, Japonya ve Güney Kore arasındaki üçlü savunma iş birliği bu yöndeki girişimler olarak değerlendiriliyor. .
Öte yandan Washington, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ülkeleri arasında savunma ortaklıkları bulunan Filipinler ve Tayland’ın yanı sıra, Endonezya ve Vietnam’la da ikili düzeyde askeri iş birliğini artırmanın yollarını arıyor.
Güney Çin Denizi’ndeki sorunlar Vietnam’ı ABD’ye yaklaştırıyor
Çin, ABD’nin bu adımlarını kendisine karşı “dışlayıcı bir askeri blok kurma” çabası olarak görürken, Güney Çin Denizi’ne kıyısı olan ülkeler arasında sıklıkla gerilime dönüşen egemenlik anlaşmazlıkları, Çin’in artan askeri varlığından rahatsız olan diğer bölge ülkelerini de çekiyor. ve müdahaleci tutum, ABD’ye daha yakın. .
Güney Çin Denizi’nin en uzun kıyı şeridine sahip olan Vietnam, Çin ile ideolojik yakınlığına ve iyi ilişkilerine rağmen Filipinler ile yaşanan bu tür çatışmalardan en çok etkilenen ülkeler arasında yer alıyor.
Vietnam yönetiminin mayıs ayında Güney Çin Denizi’nde kontrolü altındaki Vanguard Reef yakınlarında petrol sondaj faaliyetlerini genişleteceğini açıklamasının ardından Çin’in bölgeye gemi göndermesi krize neden oldu.
Çin bölgeye 2 sahil güvenlik gemisiyle birlikte bir petrol arama gemisi ve 7 balıkçı gemisi gönderirken, Vietnam 5 gemi göndererek karşılık verdi, denizde manevralarla gerilim tırmandı.
Öte yandan Ağustos ayında Çin’in Güney Çin Denizi’nde Vietnam’ın da hak iddia ettiği adada uçak pistleri ve askeri tesisler inşa ettiğini gösteren uydu görüntüleri nedeniyle gerginlik yaşandı.
Vietnam Dışişleri Bakanlığı, Paracel Adaları’nın güneybatı ucunda yer alan Çin kontrolündeki Triton Adası’ndaki izinsiz tahkimat inşasının “egemenlik ihlali” olduğunu savundu.
Çinlilerin “Shisha”, Vietnamlıların ise “Hoang Sa” adını verdiği Paracel Adaları, 1974 yılında iki ülke arasında yaşanan kısa süreli savaşın ardından Çin’in kontrolüne girdi.
Çin’in yayınladığı harita tartışmaları alevlendirdi
Çin Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın 28 Ağustos’ta yayınladığı ve Çin karasularında Malezya, Filipinler ve Vietnam’ın hak iddia ettiği ihtilaflı alanları gösteren haritada Güney Çin Denizi’ne çizilen çizgiler, bölge ülkelerinin tepkisine yol açtı. ve Pekin adı verilen üç ülkenin dışişleri bakanlıkları. Protesto etmişti.
Güney Çin Denizi, İkinci Dünya Savaşı sonrasında kıyıdaş ülkelerin bağımsızlıklarını kazanmasından bu yana egemenlik anlaşmazlıklarının konusu olmuştur.
Çin, ilk kez 1947’de yayınladığı haritayla Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’inin üzerinde egemenlik iddiasında bulunurken, kıyıdaş ülkeler Vietnam, Filipinler, Malezya ve Brunei de bölgede hak iddia ediyor.
Başta Paracel ve Spratly Adaları olmak üzere bölgedeki adacıklar, resifler, kayalıklar ve deniz barajları üzerindeki egemenlik anlaşmazlıkları, bazen ülke donanmaları arasında sıcak temaslara ve diplomatik gerilimlere neden oluyor.
ABD ve bölge ülkeleri, Çin’in bölgedeki ihtilaflı adalarda askeri üsler ve sivil gemi filoları inşa etmesine karşı çıkıyor.
Tedarik zincirleri için yeni rotalar aranıyor
Öte yandan ABD’nin Çin ile ekonomik bağlantılarında stratejik güvenlik odaklı yaklaşımı vurgulaması, kritik teknoloji alanlarındaki ihracat kısıtlamaları ve yatırım kontrolleri, tedarik zincirlerini bu ülkeden farklı rotalara kaydırma arayışı Vietnam’ı, Bölgedeki diğer ülkeler gibi yeni yatırımların adresi. getiriyor.
Vietnam, 2000’li yılların başından itibaren zaten ucuz iş gücüyle birçok Amerikan şirketinin üretim üssü haline gelmişti. Örneğin Amerikalı sporGiyim şirketi Nike, küresel üretiminin çoğunu Vietnam’da gerçekleştiriyor.
Vietnam, son dönemde tedarik zincirlerini Çin’den kaydırmak isteyen teknoloji şirketlerinin radarına girdi. Çin’de geniş bir tedarik ve üretim ağına sahip teknoloji şirketi Apple’ın, bağlantılarının bir kısmını Vietnam’a kaydırmayı planladığı iddia ediliyor.
Biden’ın ziyaretinde “ekonomik ve teknolojik bağların geliştirilmesi” konusunu ele alacağı bildirilirken, bu alanlarda yeni anlaşmalara varılması bekleniyor.
